Czego oczekujemy od sądów, jacy powinni być sędziowie i jakie relacje powinny łączyć władzę wykonawczą, sadowniczą i ustawodawczą? Na te pytania próbowali odpowiedzieć mieszkańcy Bieszczadów oraz sędziowie Krystian Markiewicz, Waldemar Żurek i Igor Tuleya, podczas warsztatów - Zbuduj z nami nowoczesne sądownictwo.
W sobotnim spotkaniu, w ramach akcji Rządy Prawa Wspólna Sprawa, uczestniczyło kilkudziesięciu mieszkańców Ustrzykach Dolnych i Bieszczadów. Wraz z „wyklętymi” przez polski rząd sędziami m.in. z prezesem Stowarzyszenia Iustitia prof. Krystianem Markiewiczem, Igorem Tuleyą i Waldemarem Żurkiem, analizowali jak pracują obecnie sądy.
Prowadzący spotkanie sędzia Igor Tuleya podzielił uczestników spotkania na trzy grupy i zaproponowało odnalezienie odpowiedzi na pytania: Jakie powinny być sądy? Jaki powinien być sędzia? Jakie relacje powinny łączyć władzę wykonawczą, sadowniczą i ustawodawczą?
Jakie powinny być sądy?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie, uczestnicy spotkania wątpliwości - sądy powinny być: niezależne, sprawnie działające, kompetentne, sprawiedliwe, nie powinny brać pod uwagę statusu majątkowego i przystępne dla obywateli - chodzi tu o pisma sądowe, których zwykły obywatel często nie potrafi rozszyfrować.
Pierwsze odpowiedzi przeanalizował sędzia prof. Markiewicz, jak mówił kluczową sprawą jest to, by sędzia orzekał na podstawie prawa i własnego sumienia. - Nie może być tak, że jakiś polityk będzie sugerował sędziemu jak ma orzekać. Sędzia musi być odporny na jakiekolwiek wpływy, jeśli tak nie będzie, to powinien się zrzec urzędu - podkreślał profesor.
Analizował też to w jaki sposób sądy komunikują się z obywatelami. - Ta sytuacja jest dramatyczna. To tak jakby ktoś do nas pisał w języku suahili i oczekiwał, że będziemy rozumieli co pisze - mówił.
Przypomniał też, że jak tworzono przepisu Kodeksu Postępowania Cywilnego, to minister sprawiedliwości nałożył na siebie i sędziów obowiązek tworzenia sensownych i zrozumiałych pouczeń. - Przepis został jednak zablokowany, kiedy nastąpił covid. Ministerstwo sprawiedliwości było tak zmęczone pandemią, że zablokowało przepisy, które miały nam umożliwić sensowną komunikację. To jest dramatyczne, że takie sytuacje są wykorzystywane w tak niskich celach - dodawał.
Czy sądy traktują różnie strony procesowe, w zależności od statusu społecznego? Jak tłumaczył, obywatelom wydaje się, że ich sprawy są identyczne z innymi, ale w rzeczywistości tak nie jest. - Nawet gdyby były identyczne, to sędziowie mogą ocenić je inaczej - nawet w tych samych widełkach karnych. Na tym polega niezależność sędziowska - wyjaśniał i przypominał, że od zapewnienia sprawiedliwego i jednolitego sądownictwa jest Sąd Najwyższy.
- Ale jeżeli Sąd Najwyższy nie jest niezależny lub chroni kogoś, bo ma taki kaprys - chodzi tu o skargę nadzwyczajną pana prezydenta, to można wskazać kogo chronimy, kogo ułaskawiamy i to jest grzebanie w prawie. Bez niezależności nie ma równości i sprawiedliwości - mówił.
Jaki powinien być sędzia?
Druga grupa odpowiadała na pytanie - jaki powinien być sędzia? Wśród propozycji padło m.in.: sprawiedliwie orzekający, stanowczy, uczciwy, empatyczny, doświadczony, wyrozumiały, powinien umieć słuchać a młodzi sędziowie powinni mieć mentora.
- To jest ideał i do ideału trzeba dążyć. W sądzie wyższej instancji powinni właśnie zasiadać sędziowie z doświadczeniem ogromna wiedzą - połączony tytuł profesorski i praktyka - mówił sędzia Waldemar Żurek. - Dziś obserwujmy gigantyczne ustawki w neo-KRS. Nie ważne jest jaką kto ma opinię, ale czy ma poparcie polityków. Nawet nie robi się tego w białych rękawiczkach.
Czy sędzia powinien być empatyczny? W końcu bogini sprawiedliwości w większości przedstawień ma na oczach opaskę, która ma symbolizować jej bezstronność i to, że oskarżonych się sądzi nie za to kim są, ale za to co zrobili.
- Sędzia nie powinien, ale musi być empatyczny. W mitologii Temida raz ma opaskę a raz nie ma. Powinna jednak patrzeć, bo w żadnej mierze to nie przeszkadza, tylko uzupełnia dobre sądzenie - wyjaśniał prof. Markiewicz. - Sędzia musi być jednak gotowy, by bronić praworządności. Jestem więc jak brzytwa w stosunku do osób, które wykorzystują obecną sytuację do tego, by robić kariery a nie bronić praworządności - mówił.
Sędzia Żurek jako przykład podał dwie z prowadzonych przez siebie spraw. Opowiadał o kobiecie, która dostała nakaz eksmisji z lokalu, który dostała od gminy. Sędzia pojechał na miejsce sprawdzić jak wygląda sytuacja. Pani miała trojkę bardzo poważnie chorych dzieci, w tym jedno leżące. Utrzymywała się z zasiłków, na czynsz już nie starczyło. Sama przystosowała mieszkanie do tego, by móc jak najlepiej opiekować się dziećmi. Odmówił eksmisji.
Jako kolejny przykład podał próbę eksmisji dwójki starszych osób, których na bruk chciała eksmitować nowa właścicielka kamienicy planująca zrobić tam hostel. Sędzia orzekł odmowę eksmisji. Jak uzasadniał - przeprowadzka do mieszkania komunalnego z wspólną łazienką na korytarzu to były dla nich wyrok śmierci.
- Staram się głęboko patrzeć na obie strony procesu i wysłuchiwać wszystkich do końca - wyjaśniał.
Jakie relacje powinny być pomiędzy władzami?
Trzecie pytanie brzmiało: jakie relacje powinny łączyć władzę sądownicza, wykonawczą i ustawodawczą? Tu, według uczestników spotkania, najważniejsze jest: niezależność władzy sądowniczej, brak wpływu polityków, rozdzielność funkcji prokuratora generalnego od ministra sprawiedliwości czyli od władzy politycznej, powrót do starego wyboru członków KRS i zobligowanie prezydenta do tego, by nie był polityczny.
Jak mówił do zebranych sędzia Markiewicz w Preambule Konstytucji istnieje zapis o współdziałaniu władz. Jest trójpodział władzy, ale każda władza ma obowiązek dbać o obywateli i dlatego powinny z sobą współdziałać. - Jeśli władze zaczynają prowadzić walkę wewnątrz siebie, to państwo nie będzie silne - mówił.
Konstytucja jasno wskazuje na KRS, gdzie są osoby z Sejmu, Senatu, sędziowie, osoby wskazane przez prezydenta i minister sprawiedliwości. - Muszą być takie miejsca gdzie władze współdziałają ale to musi być określone. Jednak Konstytucja mówi też, że tam gdzie decyduje się o losach ludzi, tam każdy ma prawo do niezależnego sądu, tam polityk nie powinien mieć najmniejszego wpływu na rozstrzyganie - wyjaśniał profesor.
Sędzia Żurek przypominał, że osoby przygotowujące Preambułę Konstytucji założyły, że władza musi współpracować. - My jesteśmy fachowcami, mamy mówić jak tworzyć dobre prawo, dlatego jeździmy czasem na komisje sejmowe, siedzimy obok polityków, robi się nam zdjęcia, a jak nas chcą obrzucić błotem, to mówią, że jesteśmy sędziami danej opcji politycznej - opowiadał.
Mówił, że sędziowie z politykami powinni rozmawiać otwarcie, a nie w ukryciu. - Jak ktoś z naszych znajomych zostaje politykiem, to te relacje momentalnie ochładzamy. Nie ma bowiem nic gorszego jak sędziowie, którzy są pociągani za sznurki jak pacynki i wykorzystywani przez władzę polityczną po to, by tylko kiwać głową - robicie wszystko dobrze.
W ramach spotkanie można było też porozmawiać z adwokatami z Okręgowej Izby Adwokackiej w Rzeszowie oraz prowadzona była akcja „Wybory bez picu - obywatelska kontrola wyborów”. Każdy z uczestników spotkania mógł dostać bezpłatny egzemplarz Konstytucji oraz inne wydawnictwa.
Całe spotkanie do obejrzenia na FB Stowarzyszenia Sędziów Polskich Justitia TUTAJ. Więcej informacji znadziecie na stronie: rzadyprawa.pl
ZDJĘCIA: ADAM BARDZIŃSKI
