W piątek, 27 lipca, nad zbiorową mogiłą w lesie „Hanusiska” za Zagórzem, upamiętniono pamięć rozstrzelanych w tym miejscu podczas ostatniej większej egzekucji więźniów sanockiego więzienia. Wśród zamordowanych byli Polacy, w tym zaprzysiężeni żołnierze AK oraz, jak można wnioskować z brzmienia nazwisk, Rosjanie i Rusini.
Organizatorem uroczystości był Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego oraz Koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Sanoku. Patronat nad obchodami 74 rocznicy egzekucji objął burmistrz Zagórza – Ernest Nowak.
Szczególnymi uczestnikami uroczystości byli krewni rozstrzelanych: Zygmunt Posadzki i Jan Posadzki – bratankowie zabitego Zygmunta Posadzkiego z Pisarowiec oraz Halina Radwańska, siostrzenica Kazimierza Musiała (na liście rozstrzelanych błędnie podano – Musioł) oraz Marian Pałasz, syn i Małgorzata Terlecka, wnuczka, Michała Pałasza, jedynego, któremu udało się uciec z miejsca egzekucji.
W uroczystości uczestniczyli także: przedstawiciele władz samorządowych Zagórza – przewodniczący Rady Miasta i Gminy Zagórz – Jan Różycki i sekretarz UMiG - Alicja Górniak, prezes Anna Darabasz oraz mjr Ryszard Pawlak reprezentujący Związek Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i byłych Więźniów Politycznych w Sanoku, Wojciech Jankowski – z-ca Nadleśniczego Nadleśnictwa Lesko, reprezentacja Stowarzyszenia Miłośników Leska i Okolic, delegacja Stowarzyszenia Miłośników Olszanicy i Okolic, z-ca dyrektora Szkoły Podstawowej w Zagórzu – Bogumiła Kawałkiewicz oraz pwd. Joanna Różycka z zuchami z 69 Gromady Zuchowej, działającej przy tej szkole oraz delegacja leskiego koła Związku Żołnierzy Wojska Polskiego.
Po zaciągnięciu warty honorowej przez zuchów i harcerzy przy pomniku na mogile, powitaniu gości przez prowadzącą uroczystość komendantkę sanockiego hufca harcmistrz Krystynę Chowaniec, druh Mateusz Kwaśniewicz odczytał opis egzekucji sporządzony przez Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich, a druh Mateusz Polański fragment wspomnień Wilhelma Bilika ps. Góral, opisujący wydarzenia w więzieniu sanockim podczas wywózki więźniów na miejsce stracenia.
Następnie głos zabrał Marian Pałasz, podkreślając znaczenie organizowania takich uroczystości dla kształtowania poczucia tożsamości narodowej oraz odczytany został wzruszający wiersz napisany przez samego Michała Pałasza, udostępniony organizatorom przez syna:
Droga do domu
Inni padli na trawę
Znużeni, skryci pyłem
A ja nie myślałem o śmierci
Tylko o tym, żeby wyjść z tego żywymI wtedy pojawiła się Ona
W jasnej aureoli
Skinęła na mnie palcem.
Wiedziałem tylko tyle, że muszę uciekać.W rytmie swej ucieczki i upartej pieśni
Boże, coś Polskę …
Droga ciągnęła się w skwerze upalnego dnia.
Dopadłem do Sanu, wiedziałem, że żyję!Widziałem, że chłopi z kosami, kobiety z sierpami
Ścigali się na tej postołowskiej ziemi.
Hej! bracia Słowianie,
Chciało mi się krzyczeć – ja żyję!
Po odmówieniu modlitwy o zbawienie wieczne dla ofiar egzekucji złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze pamięci. Uroczystość zakończyło odśpiewanie przez zebranych Hymnu Polski.
FOT. JERZY KWAŚNIEWICZ
