Wśród pojawiających się wczesną wiosną kwiatów są takie, które łatwo zauważyć, gdyż cieszą nasze oczy swoim wyglądem. Trzeba jednak pamiętać, że piękne rośliny bywają też niebezpiecznie trujące. Ale w naszym otoczeniu możemy znaleźć kilka roślin równie niebezpiecznych dla zdrowia.
Już w lutym w lasach gór i pogórza kwitną krzewy wawrzynka wilczełyko (Daphne mezereum L.), gatunku z rodziny wawrzynkowatych. W Polsce jest on w sumie rośliną rzadką, choć w lasach bieszczadzkich niemal pospolity. Nazwa „wilcze-łyko” pochodzi od charakterystycznego dla tej rośliny nadzwyczaj mocnego i wytrzymałego na rozciąganie łyka. Wawrzynek to roślina miododajna i znajdująca zastosowanie w medycynie ludowej. Preparaty z kory i owoców stosowane były dawniej w medycynie ludowej w przypadku podrażnienia skóry, w formie okładów. Jednocześnie jest ona bardzo niebezpieczna, gdyż owoce i liście zawierają dwa trujące glikozydy: dafninę i mezereinę (patrz nazwa łacińska) o bardzo silnym działaniu; zjedzenie 10-12 dojrzałych owoców może spowodować śmierć dorosłego człowieka, dla dziecka nawet 1-2 owoców może być śmiertelne.
Jedną z najwcześniej zakwitających roślin wiosennych jest śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis L.), która często wychodzi wprost spod zalegającego jeszcze śniegu, nawet go przebijając. Ciekawostką jest, że od wykiełkowania do wydania po raz pierwszy kwiatów u przebiśniegu mija zwykle 6 lat, a największą rolę w rozsiewaniu nasion tej rośliny przypisuje się mrówkom leśnym. Kwiaty przebiśniegów potrafią otwierać się i zamykać w zależności od temperatury. Zjawisko to nazywa się termonastią i ma znaczenie dla zapylania. Kwiaty otwarte w słońcu mają największą szansę na zapylenie.
Lista trujących alkaloidów, które zawiera roślina jest bardzo długa: leukoina, leukocytyna, likoryna, galantamina, tacetyna, niwalidyna i inne. W największych ilościach występujących one w cebulkach.
Śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum) - należy do rodziny amarylkowatych. Występuje w stanie dzikim w środkowej i południowej Europie z wyjątkiem obszaru śródziemnomorskiego. Śnieżyca wiosenna występuje zwykle w dużych populacjach, liczących kilkaset do kilku tysięcy osobników. W Polsce rośnie w Sudetach i Karpatach a szczególnie obficie w Bieszczadach na wysokości 530-1180 m n.p.m.
Jej nazwa leucojum pochodzi od greckich słów to leucon ich, oznaczających biały fiołek. Jest to jedna z najwcześniejszych kwitnących na wiosnę roślin. Jest również trująca, gdyż zawiera alkaloidy: leukoinę i galantaminę. Ta ostatnia służy jednak do wyrobu leku o tej samej nazwie. Jest on stosowany w zwalczaniu otępienia starczego oraz w chorobie Alzheimera. Usprawnia też pamięć u osób zdrowych
Wszystkie te zwiastuny wiosny cieszą nasze oczy swym wyglądem i znajdują się pod ochroną prawną. Należy jednak pamiętać, że są dla człowieka trujące!
fot. Edward Marszałek
