Pogranicze polsko-słowackie warte zobaczenia cz. I

W dniach 15-17 listopada w ramach projektu „Wspólnie wzbogacamy polsko-słowackie pogranicze” został zorganizowany study-press dla podkarpackich dziennikarzy na pogranicze polsko-słowackie. Jego głównym założeniem była promocja oraz prezentacja efektów projektów realizowanych w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A PL-SK 2014 – 2020.

Wyjazd zaczęliśmy od Bardejowa, którego starówka z ponad 40 kamienicami i Bazyliką św. Idziego, która kilkanaście lat temu została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wewnątrz bazyliki zachowało się jedenaście późnogotyckich ołtarzy skrzydłowych z lat 1460–1520. Co ciekawe istnieje również możliwość wejścia na wieżę kościoła, z której roztacza się niezwykła panorama na miasteczko. Warto zauważyć, że wieża należy do najstarszych na Słowacji i ma 76 metrów wysokości. Spacer na wieże polecamy raczej tym, którzy nie mają klaustrofobii i lęku wysokości.
Według danych pochodzących z 1437 r. w obrębie bardejowskich murów miejskich istniało 517 domów, zamieszkiwanych przez 3000 osób, natomiast poza murami znajdowało się 300 domów. Co więcej w Bardejowie zarejestrowanych było 51 cechów rzemieślniczych oraz 146 majstrów rzemieślniczych. Ciekawostką jest też fakt, że posiadało ono swojego własnego kata, którego pomnik możemy znaleźć na rynku.
W centralnej części rynku stoi natomiast przepiękny gotycko-renesansowy budynek dawnego ratusza, pochodzący z XVI wieku – w tej chwili Muzeum Szaryskie i Muzeum Historii Bardejowa. Zabytkowy rynek nawiązuje do mini projektu „Szlakiem obiektów UNESCO na pograniczu polsko-słowackim”, który był realizowany przez Województwo Podkarpackie we współpracy z Regionalną Agencją Rozwoju Regionalnego w Świdniku. W ramach projektu utworzono szlak w oparciu o 15 obiektów wraz z miejscami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO zlokalizowanymi na obszarze pogranicza.
Dodatkową atrakcją w Bardejowie jest tzw. kamienica Beatlesów, na której znajdziemy podobizny tego sławnego pochodzącego z Liverpoolu zespołu oraz wykute w metalu nazwy najsłynniejszych zespołów z lat 60-tych, a wśród nich nasze rodzime „Czerwone Gitary”.
W Domu Polsko-Słowackim, który znajduje się na Rynku zapoznaliśmy się z projektem „Wędrowanie bez plecaka”, którego głównym partnerem jest Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska. Stowarzyszenie planuje nawiązać współpracę z pensjonatami lub hotelami leżącymi w przygranicznej pętli, hotelarze mieliby przewozić do kolejnych obiektów bagaże turystów, a ci, wsiadając m.in. na rowery mogliby bez obciążeń, na spokojnie zwiedzać okolice.
W Domu Polsko-Słowackim przygotowane są pokoje gościnne z których rozciąga się piękny widok na bardejowski Rynek. W jego piwnicach urządzono natomiast sale strachu, upamiętniające m.in. słynnego bardejowskiego kata.

Jadąc dalej szlakiem obiektów UNESCO, można zwiedzić wpisaną na listę w 2009 r. dawną stolicę Spiszu – Lewocze. Miasto występuje po raz pierwszy na kartach historii w dokumencie z 1249 roku, pod nazwą „Leucha”. Było to bardzo dobrze prosperująca miasteczko, położone na szlaku handlowym „Via Magna”, dzięki czemu, w krótkim czasie stała się głównym ośrodkiem niemieckiej kolonizacji na Spiszu, a w 1271 roku stała się stolicą Związku Sasów Spiskich. Głównym napędem rozwoju miasta był handel. Mieszkańcy miasta handlowali m.in. z Krakowem a nawet i z Wenecją.
„Miejski rezerwat zabytkowy Lewocza” prezentuje zwarty kompleks cennych zabytków kulturalno-historycznych, otoczonych dobrze zachowanymi murami obronnymi w kształcie prostokąta.
Centrum dawnego miasta stanowił rozległy prostokątny rynek, na którym znajdują się m.in. rzymskokatolicki farny Kościół pod wezwaniem św. Jakuba z XIV wieku. Niezwykle cenne jest wnętrze kościoła z późnogotyckim drewnianym ołtarzem św. Jakuba, mierzący 18,6 m wysokości. Warto zauważyć, że to najwyższy tego typu ołtarz na świecie, który powstał z drewna lipowego w latach 1507 – 1517 w pracowni Mistrza Pawła z Lewoczy. W słowackich świątyniach nie można robić zdjęć, nasza fotoreporterka ubłagała jednak kustoszkę, która pozwoliła jej na zrobienie kilku fotografii bez flesza.
Z kościołem sąsiaduje budynek dawnego Ratusza z arkadami, który powstał w 1550 roku. Należy on do szczytowych osiągnięć świeckiej renesansowej architektury na Słowacji.
Na rynku znajduje się także tzw. klatka hańby z XVI wieku, wykorzystywana w przeszłości do publicznego piętnowania osób, które złamały prawo. Rynek otacza też ponad 50 kamienic mieszczańskich i patrycjuszowskich. Dodatkowo w jego okolicach znajduje się pomnik poświęcony żołnierzom Armii Czerwonej – Słowacja nie usuwa takich pomników ani czołgów czy działek, które stanowią nie tylko atrakcję turystyczna ale przypominają tez o trudnej historii nieistniejącej już Czechosłowacji.

Kolejnym punktem wycieczki była Mariańska Hora w Lewoczy - najważniejsze miejsce pielgrzymkowe Słowacji ze szlakiem w Mariańskiej Górze. Co roku na początku lipca staje się ona miejscem największego na Słowacji spotkania pielgrzymów. Dziesiątki tysięcy wiernych wspinają się na górę, aby wspólnie oddać cześć Matce Boskiej, podczas uroczystości odprawianych w neogotyckim Kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z początku XX wieku.
W 1995 r. w sanktuarium gościł św. Jan Paweł II, a na rozległych błoniach odprawił mszę św. w której uczestniczyło 650 tys. pielgrzymów.

Ważnym punktem wycieczki po pograniczu była Spiska Kapituła - siedziba biskupów, która ze względu na swoją unikatową architekturę nazywana jest Małym Watykanem. Od połowy XIII w. była siedzibą spiskiego opactwa, kapituły i ważnym religijnym ośrodkiem. W latach 1662-1665 otoczono ją obwarowaniami, dzięki którym to miejsce zyskało charakter miasta. Dominującą budowlą jest tu późnoromańska katedra św. Marcina z lat 1245-1273 z dwoma wieżami. Znajdują się tam m.in. freski z 1317 roku przedstawia koronację króla Karola Roberta oraz najstarsza znana romańska rzeźba na Słowacji – Leo – niestety rzeźba nie jest wystawiona na widok publiczny, ale można poprosić kustosza o jej pokazanie.
W Spiskiej Kapitule jest zachowany mur obronny z Dolną i Górną Bramą, późnorenesansowy pałac biskupów z barokowym wystrojem, wieża zegarowa z 1793 r. i budynek seminarium, pierwotnie gotycki, później przebudowany w stylu renesansowym i barokowym.
Każdy kto chciałby poczuć jak mieszkało się w tych zabytkowych murach może skorzystać z noclegu ze znajdującego się tam hotelu.

Ze Spiskiej Kapituły bardzo blisko jest do jednego z najpiękniejszych zabytków Słowacji - ruin zamku w Spiskim Hradzie. Zamek znajduje się na wysokości 634 m. n.p.m., a zbudowany został na skale wapiennej przewyższającej okoliczny teren o 200 m. Jego majestatyczne mury królują nad Kotliną Spiską. Ten największy kompleks zamkowy na Słowacji z przełomu XI i XII wieku jest zaliczany do największych tego typu w środkowej Europie, a cały kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ok. 4 ha. Obecnie większość zamku jest zrujnowana, a część murów obronnych została odbudowana współcześnie. W zamku zrobiono muzeum, w którym znajdują się sale stylizowane na dawne komnaty.
Bardzo dużym ułatwieniem dla turystów jest możliwość wypożyczenia tzw. elektronicznego słuchacza, który oprowadza nas po zamku. Dodatkowo na terenie kompleksu znajduje się sklep z pamiątkami, kawiarenka oraz istnieje możliwość skorzystania z darmowego WiFi.

FOT. BARBARA MROZEK-CHROBAK / PAULINA BAJDA

CZ. II WKRÓTCE