Dzisiaj mija 74 rocznica Akcji Wisła. Wczesnym rankiem 28 kwietnia 1947 r. ok. 20 tysięcy żołnierzy Wojska Polskiego i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego przystąpiło do przymusowego wysiedlania ludności ukraińskiej i rodzin mieszanych z południowo-wschodniej Polski.
W ciągu trzech miesięcy na Ziemie Zachodnie i Północne przymusowo przesiedlono ponad 140 tys. Ukraińców. Ludzie mieli 2-3 godziny na spakowanie dobytku i opuszczenie swoich gospodarstw. Do końca maja 1947 r. wysiedlono ludność ukraińską z powiatów: Lesko, Sanok, Przemyśl, Brzozów i częściowo Lubaczów. W czerwcu powiat Jarosław, Lubaczów oraz woj. lubelskie. Ludność ukraińską osiedlano w województwach szczecińskim, olsztyńskim, wrocławskim i gdańskim. Przez wiele lat Polski Ludowej przesiedleni Ukraińcy nie mogli powracać ani nawet przyjeżdżać na tereny z których ich wysiedlono.
Przygotowania do akcji trwały od jesieni 1946 roku. Pomysł operacji powstał w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego. 27 marca 1947 roku zastępca szefa Sztabu Generalnego gen. Stefan Mossor przedstawił Państwowej Komisji Bezpieczeństwa plan akcji. Został on zaakceptowany dwa dni później przez Biuro Polityczne PPR, które zadecydowało także o powołaniu Grupy Operacyjnej „Wisła” oraz o zasadach wysiedlenia i ewakuacji.
Zastrzelenie 28 marca 1947 r. wiceministra obrony narodowej gen. Karola Świerczewskiego w zasadzce zorganizowanej przez UPA dało doskonały pretekst dla uzasadnienia wysiedleń Ukraińców i zastosowania wobec nich zbiorowej odpowiedzialności.
Ocena Akcji Wisła jest niejednoznaczna i do dzisiaj wzbudza spore kontrowersje. Część historyków twierdzi, że była to typowa akcja represyjna skierowana przeciwko ludności cywilnej inspirowana przez Sowietów. Zdaniem tej grupy władze komunistyczne wzorowały się na masowych akcjach przesiedleńczych organizowanych w ZSRR.
Zwolennicy drugiej teorii uważają, że Ukraińcy wcale nie byli tak słabi i mogli poważnie zagrozić integralności naszego państwa i spokojowi jego obywateli. Dlatego choć przesiedlenie było uciążliwe dla Ukraińców, były jednak złem koniecznym. Poza tym operacja była prowadzona w sposób możliwie najdogodniejszy dla przesiedlanych, którzy na miejscu otrzymywali na własność duże gospodarstwa z poniemieckimi domami oraz pomoc finansową ze strony państwa.
Akcja Wisła była traumatycznym przeżyciem dla przesiedlanej ludności ukraińskiej. Nawet otrzymywanie zasobnych gospodarstw w nowym miejscu nie było w stanie zrekompensować opuszczenia ojczystych stron, zerwania więzi rodzinnych i towarzyskich.
Akcję „Wisła” zakończono 31 lipca 1947 roku. Wg danych Sztabu Generalnego WP w czasie jej trwania wysiedlono 140 575 Ukraińców, w tym Łemków i członków rodzin mieszanych. Równolegle z wysiedleniami prowadzono działania przeciwko UPA. W ich wyniku doprowadzono do rozbicia ukraińskiej partyzantki. Zginęli prawie wszyscy jej dowódcy. Wg oficjalnych danych UPA straciła w czasie Akcji „Wisła” 1135 ludzi, w tym 543 zabitych.
